Τα 6 στάδια της αλλαγής μιας συμπεριφοράς στα παιδιά

Έχετε και εσείς παιδιά που δεν είναι δεκτικά στις αλλαγές των επιβλαβών συμπεριφορών τους; Δυσκολεύεστε να εφαρμόσετε σημαντικές αλλαγές στην ζωή τους και ιδιαίτερα αλλαγές που σχετίζονται με συμπεριφορές γύρω από την διατροφή, την υγεία και την ευεξία;

Γνωρίστε και αναγνωρίστε τα 6 βασικά στάδια της αλλαγής μιας συμπεριφοράς, που μπορείτε να εφαρμόσετε ως γονείς στα παιδιά σας, ώστε να τους «περάσετε» μια αλλαγή.

Τα 6 στάδια της αλλαγής μιας συμπεριφοράς στα παιδιά:

Το μοντέλο 6 σταδίων αλλαγής μιας συμπεριφοράς, είναι σχεδιασμένο ώστε να βοηθήσει τους γονείς να πραγματοποιούν αλλαγές στην ζωή των παιδιών τους, ιδίως όταν αυτά δεν θέλουν ή δεν γνωρίζουν το ότι πρέπει. Το μοντέλο των 6 σταδίων μας δείχνει τον δρόμο και την ακολουθία, αποσαφηνίζοντας την όλη διαδικασία, ώστε τα παιδιά να έχουν την ευκαιρία να αλλάζουν συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία, την ευεξία ή τις διατροφικές συνήθειες, με την ουσιαστική βοήθεια των γονιών τους.

Οι γονείς μπορούν να αναγνωρίσουν πού ακριβώς εντάσσονται ορισμένες από τις συμπεριφορές των παιδιών τους, να σκεφτούν τις αιτίες, να αναπτύξουν μόνοι τους το μοντέλο της αλλαγής τους, να κατανοήσουν την σημασία της ίδιας της αλλαγής ώστε να παρέμβουν για να βοηθήσουν τα παιδιά, αλλάζοντας τις επιβλαβείς συμπεριφορές τους.

Πόσο όμως έτοιμοι είναι οι γονείς για να αλλάξουν τις συμπεριφορές των παιδιών τους;

Για να αλλάξουν τα παιδιά, πρέπει να αλλάξουν και οι γονείς. Ένα μοντέλο που είναι χρήσιμο για την κατανόηση του πόσο έτοιμοι είναι οι γονείς να αλλάξουν, είναι το Δια-θεωρητικό Μοντέλο για την Αλλαγή Συμπεριφοράς Υγείας των Γονιών (parental stage of change in health). Οι ψυχολόγοι ερευνητές που ασχολήθηκαν επί δεκαετίες με το θέμα, διαπίστωσαν ότι υπάρχει ένα σταθερό μοτίβο συμπεριφοράς και σκέψης, το οποίο «ακολουθούν» σχεδόν ακούσια όλοι οι άνθρωποι καθώς εισέρχονται και προχωρούν στην διαδικασία της αλλαγής:

1. Προ-στοχασμός – «Όχι, δεν με ενδιαφέρει να το συζητήσω αυτό. Δεν είναι κάτι που πρέπει να αλλάξω«. Ένας γονέας που βρίσκεται στο στάδιο του προ-στοχασμού, φαίνεται ότι δεν ενδιαφέρεται να αλλάξει την συμπεριφορά την δική του ή του παιδιού του, συχνά παρουσιάζει εμπόδια επειδή δεν θέλει να προσπαθήσει ή μπορεί να είναι αμυντικός με την όλη διαδικασία. Ένα ενημερωτικό φυλλάδιο, μια συζήτηση, μια προτροπή για παρακολούθηση των συμπεριφορών των παιδιών ή ένα κίνητρο για περισσότερη σκέψη σε σχέση με την αναγκαιότητα της αλλαγής, μπορεί να φανεί χρήσιμο στον γονιό σε αυτό το στάδιο.
2. Συλλογισμός – «Θα σκεφτώ να αλλάξω τη συμπεριφορά μου. Ίσως έτσι αλλάξει και το παιδί«. Στο στάδιο του στοχασμού-συλλογισμού, ο γονέας μπορεί να αρχίσει να δείχνει ενδιαφέρον για την φύση της αλλαγής, να κάνει ερωτήσεις σε ειδικούς σχετικά με την αλλαγή ή να αρχίσει να αναγνωρίζει ρητά ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα σχετιζόμενο με μια συμπεριφορά. Οι γονείς σε αυτό το στάδιο μπορεί να είναι αναποφάσιστοι για το εάν θα αλλάξουν ή αν έχει νόημα να αλλάξουν μια συμπεριφορά που επηρεάζει τα παιδιά τους. Η ενθάρρυνση τους να δουν και να καταγράψουν τα θετικά των ενδεχόμενων αλλαγών που σχετίζονται με συγκεκριμένες συμπεριφορές, μπορεί να φανεί χρήσιμη σε αυτό το στάδιο.
3. Προετοιμασία – «Αναρωτιέμαι τι πρέπει να κάνω για να σχεδιάσω αυτήν την αλλαγή«; Ο γονέας στο στάδιο της προετοιμασίας έχει ήδη λάβει κάποια συνειδητή δράση για να δείξει ότι αισθάνεται έτοιμος να αλλάξει αυτός και το παιδί του, αν και μπορεί ακόμα να μην είναι σίγουρος για το πώς θα το κάνει. Στο στάδιο αυτό, οι γονείς συνήθως προχωρούν στα να συζητούν πληροφορίες με ειδικούς σχετικά με την αλλαγή, χωρίς όμως να την ζητούν ακόμα. Μια συζήτηση για συγκεκριμένους στόχους αποτελέσματος, καθώς και για τα ενδεχόμενα σχέδια δράσης, μπορεί να φανεί χρήσιμη σε αυτό το στάδιο.
4. Δράση – «Προσπαθώ. Αλλάζω συμπεριφορά τώρα!«. Ο γονέας στο στάδιο της δράσης έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει, να εστιάσει στους στόχους που θέτει παρά στις αντιξοότητες και να ορίζει από κοινού με τους ειδικούς τα σχέδια δράσης για να πραγματοποιηθούν οι στόχοι της αλλαγής που επιθυμεί για τον ίδιο και το παιδί του. Η εστίαση στους επιδιωκόμενους στόχους, (μικρούς και πρακτικά εφικτούς κάθε φορά), η καταγραφή της προόδου καθώς και η αναγνώριση των ενδεχόμενων προκλήσεων που μπορεί να δημιουργηθούν, όπως και η αναγνώριση των φραγμών ή αλλιώς των ανυπέρβλητων εμποδίων, μπορεί να φανεί χρήσιμη σε αυτό το στάδιο.
5. Συντήρηση -«Έχω μια νέα συνήθεια που αντικαθιστά την παλιά συμπεριφορά«. Ο γονέας στο στάδιο της συντήρησης μπορεί να χρειάζεται επαγγελματική υποστήριξη και θετική ενίσχυση, επίλυση κρίσιμων αποριών ή επίλυση εμποδίων ώστε οι νέες, υγιείς συμπεριφορές του να είναι καλά εδραιωμένες. Ο ουσιαστικός, πραγματικός έπαινος, η δυνατότητα διατήρησης επαφής με τον επαγγελματία ή με το υποστηρικτικό περιβάλλον που βοήθησε στην αλλαγή, μπορεί να φανεί χρήσιμη σε αυτό το στάδιο.
6. Γενίκευση – «Τι μπορώ να μάθω από αυτή την αλλαγή και πώς μπορώ ενδεχομένως να αλλάξω και με άλλους τρόπους;» Στο στάδιο αυτό ο γονιός χρησιμοποιεί πλέον το δικό του βίωμα και το θετικό παράδειγμα της αλλαγής του και της αλλαγής του παιδιού για να διατηρήσει την αλλαγή ή να προχωρήσει σε κάποια άλλη, ενδεχομένως δυσκολότερη. Η ανακεφαλαίωση του «μαθήματος» που τελικά πήραν οι γονείς μαζί με τα παιδιά, είναι ουσιαστική για την διατήρηση των αλλαγών και την επίτευξη καινούριων, ίσως και πιο πολύπλοκων. Δεν ήταν τόσο δύσκολο τελικά!

Η μετακίνηση μεταξύ των 6 αυτών σταδίων δεν είναι γραμμική. Σε οποιοδήποτε σημείο κάποιος μπορεί να «υποτροπιάσει», μεταβαίνοντας σε κάποιο προηγούμενο στάδιο. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι εάν κάποιος γονιός υποτροπιάσει, θα είναι σκόπιμο να αντιληφθεί ότι δεν πρέπει να είναι πολύ σκληρός με τον εαυτό του, να ξαναθυμηθεί τα οφέλη της αλλαγής για τον εαυτό και τα παιδιά του και να σχεδιάσει ελιγμούς για την παράκαμψη των εμποδίων, ζητώντας ενδεχομένως βοήθεια από ειδικούς ή από το υποστηρικτικό του περιβάλλον. Είναι σκόπιμο επίσης να αναγνωρίσει εάν η υποτροπή αυτή είναι συχνή καθώς και για ποιο λόγο είναι συχνή.

⊗Δεν αναζητούμε βοήθεια από μη υποστηρικτικά περιβάλλοντα γιατί αυτά ΔΕΝ αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα της αλλαγής μας, ΔΕΝ την επιθυμούν -ενδεχομένως δε να την «σαμποτάρουν»- σε κάθε περίπτωση όμως, την υποτιμούν. Στον αντίποδα, υποστηρικτικό περιβάλλον δεν είναι αυτό που μας μιλά για εύκολες λύσεις και μεγαλεπήβολα σχέδια, αλλά αυτό που «ακούει» τις ανάγκες μας και παρουσιάζει προσήλωση στον στόχο που εμείς θέτουμε.

Θέλετε να ξεκινήσετε το δικό σας πρόγραμμα διατροφής; Κάντε κλικ ΕΔΩ 

Πηγές:

1. Prochaska, James O., and Carlo C. DiClemente. «Toward a comprehensive model of change.» Treating addictive behaviors. Springer US, 1986.
2. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τμήμα Ιατρικής, Α΄ Ψυχιατρική Κλινική, Β. Χολέβα, Ε. Παρλαπάνη, Β-Π. Μποζίκας, Κ. Φωκάς «Eγχειρίδιο Kλινικής Eκπαίδευσης στην Ψυχική Υγεία»,UNIVERSITY STUDIO PRESS, (Θεσσαλονίκη, 2004).