Χρόνια νόσος, παχυσαρκία και κοινωνική υποστήριξη

Τι ορίζουμε ως χρόνια νόσο; Τι είναι η χρόνια ασθένεια και τι αποκαλούμε χρόνια αρρώστια;

Χρόνια νόσος, παχυσαρκία και κοινωνική υποστήριξη

 Η σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης, οι γρήγοροι ρυθμοί της ζωής αλλά και οι έντονες αλλαγές στον τρόπο διαβίωσης σε συνδυασμό με τις θετικές αλλαγές τόσο στην παροχή υπηρεσιών υγείας όσο και στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου της ζωής των ανθρώπων τα τελευταία χρόνια, έχουν οδηγήσει στην έξαρση των νόσων που ονομάζουμε «χρόνιες». Τι όμως ονομάζουμε χρόνια νόσο; Τι «χρόνια ασθένεια» και τι «χρόνια αρρώστια»;

Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Οργανισμό CCDPC (Center for Chronic Disease Prevention and Control), ως χρόνια νόσος ορίζεται εκείνη η κατάσταση υγείας που παρουσιάζει συμπτώματα που επιμένουν άνω των 3 μηνών, εμφανίζουν περιόδους λανθάνουσας κατάστασης αλλά παρατεταμένης κλινικής πορείας, μιας πορείας η οποία παρουσιάζει σταδιακές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου, είναι συνήθως πολυπαραγοντικής αιτιολογίας και ακριβώς επειδή δεν έχει οριστική θεραπεία, απαιτεί την συνεχή διαχείριση για χρόνια ή δεκαετίες (CCDPC, 2006).

Οι χρόνιες νόσοι περιλαμβάνουν:

• τα μεταδοτικά και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (φυματίωση, HIV, κ.α)
• τα μη μεταδοτικά νοσήματα (φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, αυτοάνοσα νοσήματα, κ.α)
• τις μακροχρόνιες ψυχικές διαταραχές (κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, σχιζοφρένεια, κ.α),
• τις προοδευτικές φυσικές ή δομικές βλάβες (γενετικές διαταραχές, τύφλωση, κ.α).

Οι έννοιες «χρόνια νόσος», «χρόνια ασθένεια» και «χρόνια αρρώστια», παρότι χρησιμοποιούνται για να αναφερθούν στην ουσία στο ίδιο πράγμα -την ασθένεια- εν τούτοις στην πραγματικότητα διαφέρουν γιατί:

• Η χρόνια νόσος (chronic disease) αναφέρεται στην διαταραχή σε οργανικό επίπεδο καθώς οι μελετούμενες βλάβες παρουσιάζονται με αντικειμενικά συμπτώματα ή σημεία τα οποία αξιολογούνται βάσει εργαστηριακών ευρημάτων,
• η χρόνια ασθένεια (chronic sickness) αναφέρεται στο κοινωνικό επίπεδο, διότι εξαιτίας αυτής διαταράσσονται τόσο οι κοινωνικές όσο και οι επαγγελματικές, οι διαπροσωπικές σχέσεις και οι δραστηριότητες των ατόμων τα οποία χαρακτηρίζονται πια ως «ασθενείς»,
• ενώ η χρόνια αρρώστια (chronic illness) αναφέρεται στο λειτουργικό επίπεδο, ακριβώς επειδή αφορά στο υποκειμενικό βίωμα του ατόμου το οποίο μπορεί να αντιλαμβάνεται την αρρώστια του ως πόνο, αδυναμία, κόπωση, δυσλειτουργία ή απώλεια ελέγχου.

Ως αποτέλεσμα αυτών, οι οποιεσδήποτε βλάβες ή διαταραχές επισυμβαίνουν στο άτομο λόγω της χρόνιας νόσου στο οργανικό επίπεδο συνιστούν μια κατάσταση μειονεκτικότητας (impairment), στο λειτουργικό επίπεδο συνιστούν μια κατάσταση ανικανότητας (disability) ενώ στο κοινωνικό επίπεδο μια κατάσταση αναπηρίας (handicap). 

Χρόνια νόσος, παχυσαρκία και κοινωνική υποστήριξη

Χρόνια νόσος, παχυσαρκία και κοινωνική υποστήριξη: τι είναι η κοινωνική υποστήριξη (ΚΥ);

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, οι 5 συχνότερες χρόνιες νόσοι  είναι: ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, οι πνευμονοπάθειες, ο σακχαρώδης διαβήτης και τα αυτοάνοσα νοσήματα. Την ίδια στιγμή πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από μία χρόνια νόσο.

Η κοινωνική υποστήριξη μπορεί να περιγραφεί ως μια: συναλλακτική, επικοινωνιακή διεργασία που περιλαμβάνει λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία και έχει ως στόχο την βελτίωση της αίσθησης του ατόμου αναφορικά με την ικανότητα του να διαχειριστεί το πρόβλημα του, την αυτοεκτίμηση του και την αίσθηση του ανήκειν (Ποντισίδης, Μπελλάλη, 2015 από Mattson, 2011).

Η κοινωνική υποστήριξη χωρίζεται σε 2 μεγάλες κατηγορίες:

1. Την αντικειμενική κοινωνική υποστήριξη (actual received or enacted support) η οποία αφορά στην στήριξη που λαμβάνει το πάσχον άτομο στην πράξη,
2. Την υποκειμενική ή αλλιώς υποκειμενικά αντιλαμβανόμενη κοινωνική υποστήριξη (percieved or subjective support) η οποία σχετίζεται με την πεποίθηση του ατόμου σχετικά με την κοινωνική υποστήριξη που είναι διαθέσιμη γενικότερα, ανεξάρτητα αν αυτή είναι θετική ή αρνητική. Πρόκειται για μια εσωτερική σύγκριση που αφορά στο τι θεωρεί το ίδιο το άτομο ως χρήσιμο για εκείνο και την νόσο του σε συμφωνία ή αντίθεση με το τι τελικά λαμβάνει από τον περίγυρο.

Σημαντικές μορφές κοινωνικής υποστήριξης αποτελούν:

Οι Schaefer et al (1981), Krokavcova et al (2008) και Sanderson (2013) παραθέτουν έναν εξαιρετικά επιτυχημένο διαχωρισμό σχετικά με τους 5 τύπους της κοινωνικής υποστήριξης στην χρόνια νόσο:

• Η συναισθηματική υποστήριξη: παρέχεται για την κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών του πάσχοντος.
• Στήριξη σε επίπεδο αυτοεκτίμησης: στοχεύει στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του πάσχοντος καθώς και στην ενίσχυση της αντίληψης ότι θα τα καταφέρει να διαχειριστεί την ασθένεια του.
• Υποστήριξη σε επίπεδο κοινωνίας: ενισχύει την πεποίθηση του ατόμου για την διαθεσιμότητα των κοινωνικών δικτύων μέσω των οποίων μπορεί να ζητήσει και να λάβει ουσιαστική βοήθεια.
• Υποστήριξη σε επίπεδο πληροφόρησης: αφορά τόσο στην ουσιαστική διαθεσιμότητα πληροφοριών όσο και στην παροχή τους στο άτομο που πάσχει, καθώς και στην βοήθεια για την λήψη των αποφάσεων των σχετικών με την νόσο .
• Έμπρακτη υποστήριξη: πρόκειται για την υποστήριξη σε πρακτικό επίπεδο, δηλαδή για βοήθεια που παρέχεται στο άτομο προκειμένου αυτό να διαχειριστεί πρακτικά ζητήματα της καθημερινότητας του σε σχέση με την νόσο του.

Κοινωνική υποστήριξη χρόνιες νόσοι και παχυσαρκία

Η νοσογόνος παχυσαρκία (ΔΜΣ άνω του 35 kgr/m² στην σημερινή εποχή θεωρείται χρόνια νόσος. Οι πάσχοντες βιώνουν σε μεγάλο βαθμό διάχυτο στρες, άγχος, κατάθλιψη, διαταραγμένη εικόνα σώματος αλλά και αποκλεισμό από κοινωνικές δραστηριότητες, στιγματισμό και διακρίσεις, με τις γυναίκες να επηρεάζονται περισσότερο από τους άνδρες εξαιτίας της νόσου τους.

Και ενώ η ίδια η παχυσαρκία δεν αποτελεί αιτία για δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων, τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα που σχετίζονται με την παχυσαρκία συνδέονται με τις κοινωνικό-πολιτισμικές αξίες μέσω των οποίων οι άλλοι άνθρωποι (σημαντικοί ή μη) αντιμετωπίζουν το υπερβάλλον βάρος και λίπος ως κάτι «άσχημο», «βρώμικο» και «κακό».

Η κοινωνική υποστήριξη στην παχυσαρκία με προεξάρχοντα τον ρόλο του επαγγελματία διαιτολόγου-διατροφολόγου, βοηθά καταλυτικά στην διαχείριση και αντιμετώπιση της χρόνιας νόσου της παχυσαρκίας, τόσο πρακτικά όσο και σε βιοψυχοκοινωνικό επίπεδο.

Θέλετε να ξεκινήσετε το δικό σας πρόγραμμα διατροφής; Κάντε κλικ ΕΔΩ 

Πηγές:

1.Κατσιλάμπρος, Τσίγκος «ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ: Η Πρόληψη και η Αντιμετώπιση μιας Παγκόσμιας Επιδημίας», (έκδοση του Π.Ο.Υ, Γενεύη, 2000 , για την Ελλάδα εκδ. ΒΗΤΑ medical arts).

2. Ποντισίδης Γ., Μπελλάλη Θ.,: «Η έννοα της κοινωνικής υποστήριξης και η επίδραση της στην διαχείριση χρόνιων νόσων», (Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήμης, 2015).