Το καφέ σωματικό λίπος

Γνωρίζετε τι είναι το καφέ (ή καστανό ή φαιό) σωματικό λίπος; Από που προέρχεται και ποια είναι η αναλογία του στο ανθρώπινο σώμα; Ποιες είναι οι λειτουργίες του και ποια η σχέση του με το αδυνάτισμα;

Το καφέ σωματικό λίπος

Ο ανθρώπινος οργανισμός όπως και ο οργανισμός όλων των θηλαστικών ζώων, εκτός από το «λευκό» λίπος, το γνωστό σε όλους μας υποδόριο και σπλαχνικό λίπος, περιέχει και κάποια σημαντικά ποσοστά καφέ λίπους ή αλλιώς καφέ ή καστανού ή φαιού λιπώδους ιστού (Brown adipose tissue (BAT) ή  brown fat). 

Το καφέ λίπος ανακαλύφθηκε από την επιστήμη σχετικά πρόσφατα, στις αρχές του 2000 όταν η τότε πρωτοχρησιμοποιούμενη τομογραφία απεικόνισης εκπομπής ποζιτρονίων μέσω ραδιοιχνηλατών (PET scan), αποκάλυψε την παρουσία καφέ κυττάρων διάσπαρτων σε περιοχές του σώματος. Αν και στην αρχή θεωρήθηκαν πρόδρομα καρκινικά κύτταρα, στην συνέχεια ανακαλύφθηκε πλήρως η δράση και η προέλευση τους.

Το καφέ σωματικό λίπος: από προέρχεται και που βρίσκεται;

Το καφέ λίπος βρίσκεται σε μεγαλύτερο ποσοστό στα νεογνά και στα θηλαστικά που πέφτουν σε χειμέρια νάρκη όπως και σε ενήλικες με καλή φυσική κατάσταση, κοντά σε περιοχές του σώματος με υψηλή και πλούσια αγγείωση:

• Στα νεογνά βρίσκεται: ανάμεσα στους σπονδύλους, σε περιοχές κοντά στις κλείδες, γύρω από τα νεφρά, γύρω από την καρδιά και την αορτή, γύρω από το πάγκρεας, τους νεφρούς και την τραχεία χωρίς να αποκλείεται η παρουσία του και σε άλλες περιοχές ανάλογα με το άτομο. Αποτελεί περίπου το 5% της συνολικής μάζας του σώματος τους.
• Στους ενήλικες βρίσκεται σε λιγότερα σημεία του σώματος όπως: ανάμεσα στους σπονδύλους και κατά μήκος του νωτιαίου μυελού, σε περιοχές κοντά στις κλείδες και τον αυχένα, στο μεσοθωράκιο, γύρω από τα νεφρά, γύρω από την αορτή χωρίς να αποκλείεται η παρουσία του και σε άλλες περιοχές ανάλογα με το άτομο. Το ποσοστό του καφέ λιπώδους ιστού μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας.

 

Η προέλευση του καφέ λίπους ανάγεται στην εμβρυική ζωή και συγκεκριμένα σε μια πηγή βλαστοκυττάρων, το μεσόδερμα, από όπου σχηματίζονται εκτός από τα καφέ λιποκύτταρα και τα μυικά κύτταρα καθώς και τα κύτταρα χόνδρων. Τα σχηματιζόμενα καφέ λιποκύτταρα περιέχουν μιτοχόνδρια και αρκετή ποσότητα σιδήρου και η αυξημένη μεταβολική τους δραστηριότητα τα κάνει να έχουν καφέ ή καστανό χρώμα ενώ μπορούν να μετασχηματισθούν σε μυικά κύτταρα λόγω της δομής και της μεγάλης περιεκτικότητας τους σε μιτοχόνδρια. Πρόκειται για μεταβολικά ενεργά κύτταρα που όταν διεγείρονται από την ανάγκη θερμορύθμισης του οργανισμού, αυξάνουν την μεταβολική δραστηριότητα του ατόμου.

Σε αντίθεση με τα λευκά λιποκύτταρα τα οποία περιέχουν ένα μόνο σταγονίδιο λίπους στην σύνθεση τους, τα καφέ λιποκύτταρα περιέχουν πολυάριθμα μικρότερα σταγονίδια λίπους και πολύ μεγαλύτερο αριθμό τριχοειδών αγγείων από ότι το λευκό λίπος, τα οποία τροφοδοτούν τον καφέ λιπώδη ιστό με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά και διανέμουν την παραγόμενη θερμότητα σε όλο το σώμα.

Το καφέ σωματικό λίπος: ποια είναι η λειτουργία του και η σχέση του με το βάρος;

Ενώ ο λευκός λιπώδης ιστός (White Adipose Tissue, WAT) προορίζεται κυρίως για την αποθήκευση ενέργειας με σκοπό να χρησιμοποιηθεί σε συνθήκες έλλειψης ενέργειας, ο καφέ λιπώδης ιστός είναι ένα θερμογόνο όργανο που αυξάνει την ενεργειακή δαπάνη για την ενδογενή παραγωγή θερμότητας στον οργανισμό, όταν αυτό είναι απαραίτητο.

• Ενεργοποιείται κατά την έκθεση στο κρύο και ιδιαίτερα στο δριμύ ψύχος, προστατεύοντας από την υποθερμία.
• Βελτιώνει την ευαισθησία του ατόμου στην ινσουλίνη ώστε η γλυκόζη της τροφής να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα κύτταρα του σώματος για την παραγωγή ενέργειας.
• Βοηθά στην  καύση των λιπιδίων του λευκού λιπώδους ιστού ώστε να ρυθμιστεί η θερμοκρασία του σώματος, χωρίς την παρουσία του ρίγους ή του τρέμουλου ως θερμορυθμιστικού μηχανισμού.
• Η ενεργοποίηση του καφέ λιπώδους ιστού μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην υγεία των οστών και στην αύξηση της οστικής πυκνότητας μέσω της έκκρισης συγκεκριμένων ουσιών.
• Η ενεργοποίηση του καφέ λιπώδους ιστού μειώνει τα επίπεδα τριγλυκεριδίων και χοληστερόλης στο πλάσμα του αίματος και εξασθενεί την ανάπτυξη της αθηροσκλήρωσης που προκαλείται από την διατροφή.

Το καφέ σωματικό λίπος: πώς γίνεται η ενεργοποίηση του;

Σύμφωνα με πολλές πρόσφατες έρευνες, η ενεργοποίηση του καφέ λιπώδους ιστού μπορεί να επιτευχθεί μέσω της έκθεσης ή/και της άσκησης στο κρύο καθώς με το ψύχος ενεργοποιείται ο θερμορυθμιστικός μηχανισμός των καφέ λιπωδών κυττάρων με αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση των καύσεων, διαδικασία που όμως ενέχει κίνδυνους για τον οργανισμό λόγω των παρενεργειών των χαμηλών θερμοκρασιών. Για τον λόγο αυτό, πολλοί αθλητές επιλέγουν την άθληση σε πολύ ψυχρά κλίματα. Ομοίως, ενεργοποίηση του καφέ λιπώδους ιστού μπορεί να επιτευχθεί σύμφωνα με τελευταίες έρευνες και μέσω της αύξησης της έκκρισης ανδρεναλίνης, όπως σε καταστάσεις στρες, μέσω της αύξησης της δραστηριότητας των μιτοχονδρίων που βρίσκονται εντός των καφέ λιποκυττάρων. Προφανώς και οι έρευνες συνεχίζονται.

Θέλετε να ξεκινήσετε το δικό σας πρόγραμμα διατροφής; Κάντε κλικ ΕΔΩ 

Πηγές:

1. Karla J. Suchacki, «Nutritional Regulation of Human Brown Adipose Tissue», University/BHF Centre for Cardiovascular Science, The Queen’s Medical Research Institute, University of Edinburgh, 2014.

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Brown_adipose_tissue