Ο ενεργός άνθρακας και οι χρήσεις του

Γνωρίζετε τι είναι ο ενεργός άνθρακας, ένα σχετικά καινούριο συστατικό πολλών καλλυντικών σκευασμάτων που έκανε πρόσφατα την εμφάνιση του; Ποιες είναι οι πιο κοινές χρήσεις του;

Ο ενεργός άνθρακας

Ο ενεργός άνθρακας είναι μια μορφή άνθρακα (σκόνη ή συμπλήρωμα διατροφής σε μορφή χαπιών) που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται σχετικά πρόσφατα, περισσότερο για το φιλτράρισμα των ρύπων από το νερό και τον αέρα ενώ εξαιτίας των προσροφητικών ιδιοτήτων του, βρήκε σημαντική θέση στην βιομηχανία παρασκευής καλλυντικών ακόμα και τροφίμων.

Ο ενεργός άνθρακας χρησιμοποιείται ήδη από την αρχαιότητα, στην Ελλάδα τον γνωρίζουμε ως ένα βαθμό από την γνωστή μας αλισίβα ενώ στις ημέρες μας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) τον προσέθεσε στη λίστα των επιτρεπόμενων φαρμάκων μόλις το 2019.

Δεν πρόκειται για τίποτε άλλα παρά για άνθρακα (ή ξυλάνθρακα) ο οποίος προέρχεται από τα απόβλητα προϊόντων όπως οι φλοιοί της καρύδας, τα χρησιμοποιημένα ζαχαροκάλαμα, τα μπαμπού, το ξύλο ακόμα και τα απόβλητα από τις χαρτοβιομηχανίες. Αυτές οι πηγές άνθρακα μετατρέπονται σε ξυλάνθρακα πριν «ενεργοποιηθούν» και δώσουν τον ενεργοποιημένο ή αλλιώς ενεργό άνθρακα.

Για να ενεργοποιηθεί ο άνθρακας υπόκειται σε ειδική επεξεργασία, δηλαδή φυσική επεξεργασία με θέρμανση παρουσία οξυγόνου ή χημική επεξεργασία με ειδικές χημικές ουσίες ώστε να «ανοίξει» η δομή του, σχηματίζοντας μικρού μεγέθους πόρους που τελικά αυξάνουν την συνολική επιφάνεια του η οποία είναι διαθέσιμη για προσρόφηση άλλων ουσιών, επιβλαβών μορίων ή ρύπων. Τα βλαβερά σωματίδια προσκολλώνται ή αλλιώς προσροφώνται στους μικροσκοπικούς αυτούς πόρους και απομακρύνονται μαζί με τον ενεργοποιημένο άνθρακα.

Λόγω της μικροπορώδους δομής του, υπολογίζεται ότι ένα γραμμάριο (1gr) ενεργού άνθρακα έχει συνολική επιφάνεια μεγαλύτερη από 3.000 m²!

Ο ενεργός άνθρακας και οι χρήσεις του

Η μεγάλη προσροφητική δύναμη του ενεργού άνθρακα είναι αυτή που στην ουσία τον βοηθά να απορροφά τις επιβλαβείς ουσίες από το μέσο, τον ιστό ή το υλικό στο οποίο εφαρμόζεται και για αυτόν τον λόγο θεωρείται ότι παρουσιάζει ισχυρές καθαριστικές, απορροφητικές και ενδεχόμενα αποτοξινωτικές ιδιότητες. Δεν είναι λοιπόν περίεργο γιατί αυτή η ουσία αυτή βρήκε τελικά τον δρόμο της στην ομορφιά, την ευεξία και στην δημιουργία προϊόντων αυτοφροντίδας.

Άλλες συχνές χρήσεις του ενεργού άνθρακα είναι ο καθαρισμός του αέρα, των αναπνευστήρων και του νερού με ειδικά φίλτρα ενεργού άνθρακα, η επεξεργασία των λυμάτων, η αποβολή της καφεΐνης από τον καφέ (αποκαφεΐνωση), η χρησιμοποίηση του σε οδοντόβουρτσες, οδοντόκρεμες και σε προϊόντα λεύκανσης των δοντιών, στην ιατρική ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις αλλά και ως καθαριστικό του δέρματος ειδικά σε περιπτώσεις ακμής, στην βιομηχανία και την γεωργία ακόμα και την οινοποίηση.

Ενεργός άνθρακας και τρόφιμα

Η μαύρη, άοσμη σκόνη ενεργού άνθρακα ξεκίνησε να χρησιμοποιείται εδώ και λίγα χρόνια στην μαγειρική και ιδιαίτερα στην ζαχαροπλαστική ώστε να προσδώσει ένα μαύρο ή σκούρο (ελκυστικό για τον καταναλωτή) χρώμα σε πολλά παρασκευάσματα. Ενώ η σκόνη αυτή είναι βρώσιμη, εν τούτοις δεν έχει ακόμα αποδειχθεί από πληθώρα ερευνών η ευεργετική επίδραση της στον οργανισμό ούτε έχει μελετηθεί πλήρως η συμπεριφορά της στο όξινο περιβάλλον του στομάχου στο οποίο θα καταλήξει μετά την κατάποση, παρότι πολλοί σπεύδουν να την χαρακτηρίσουν ως «αποτοξινωτική». Ερευνάται επίσης η δράση του στην μείωση της χοληστερόλης καθώς και στην μείωση των συμπτωμάτων του hangover, κάτι που δεν έχει αποδειχθεί πλήρως.

Ενεργός άνθρακας και παρενέργειες

 Παρά την ευρεία χρησιμοποίηση του, απαιτούνται πρόσθετες έρευνες σχετικά με την πραγματική επίδραση του ενεργού άνθρακα στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτό που έχει εξακριβωθεί είναι ότι ο από του στόματος χορηγούμενος ενεργός άνθρακας απαγορεύεται ρητά σε:

• Άτομα που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή καθώς μειώνει δραστικά την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων αυτών,
• Απαιτείται προσεκτική ενημέρωση και συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό σε περιπτώσεις ατόμων που λαμβάνουν οποιαδήποτε άλλη φαρμακευτική αγωγή λόγω της ενδεχόμενης αλληλεπίδρασης της με τον ενεργό άνθρακα ακριβώς επειδή οι προσροφητικές του ικανότητες θα μπορούσαν να συσσωρεύσουν τα ενεργά συστατικά του οποιοδήποτε φαρμάκου επιτείνοντας (πολλαπλασιάζοντας) την δράση του.
• Επιπλέον, όταν ο ενεργός άνθρακας χρησιμοποιείται ως αντίδοτο δηλητηρίου σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (δηλητηρίαση), υπάρχει κίνδυνος να εισέλθει στους πνεύμονες και όχι στο στομάχι (φαινόμενο της εισρόφησης).
• Η χρήση του σε εγκύους απαιτεί πρόσθετες έρευνες και προς το παρόν δεν ενδείκνυται.

⊗Τα παρόν άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Μην καταναλώνετε συμπληρώματα διατροφής εάν δεν είναι απαραίτητο και χωρίς την σύμφωνη γνώμη ή την επιτήρηση του ιατρού σας.

Θέλετε να ξεκινήσετε το δικό σας πρόγραμμα διατροφής; Κάντε κλικ ΕΔΩ 

Πηγές:

1.Jason Silberman: «Activated Charcoal» (StatPearls Publishing, 2022).