Τύποι αϋπνίας που δεν ήξερες ότι υπάρχουν

Η αϋπνία (διεθνώς, insomnia) είναι μια διαταραχή του ύπνου κοινή στους ενήλικες και ιδιαίτερα στις γυναίκες, η οποία που μας καθιστά ανήσυχους και ευάλωτους ενώ μας δυσκολεύει να αποκοιμηθούμε. Η αϋπνία οδηγεί σε κακή ποιότητα και ποσότητα ύπνου, κάτι που με την σειρά του επηρεάζει σημαντικά τα επίπεδα ενέργειας και νηφαλιότητας κατά την διάρκεια της ημέρας. Υπάρχουν διάφοροι τύποι αϋπνίας, συχνά συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, η αϋπνία μπορεί να διαρκέσει μερικές ημέρες ή ακόμη περισσότερο!

Ποιοι Είναι Οι Διαφορετικοί Τύποι Αϋπνίας;

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αϋπνίας ενώ ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να πάσχουν συγχρόνως από διαφορετικούς τύπους, κάτι που αναφέρεται ως  “μικτή αϋπνία”.  Επιπρόσθετα, τα συμπτώματα της αυπνίας μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο ενώ μπορεί να διαφοροποιηθούν με την πάροδο του χρόνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η βραχυπρόθεσμη αϋπνία μπορεί να μετατραπεί σε μια μακροχρόνια κατάσταση και να έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία και την ζωτικότητα του ατόμου.

Η μικτή αϋπνία σημαίνει πρακτικά ότι το άτομο αντιμετωπίζει περισσότερους από έναν τύπους αϋπνίας ταυτόχρονα, όπως για παράδειγμα το να δυσκολεύεται να αποκοιμηθεί αλλά παράλληλα να ξυπνά πολλές φορές μέσα στην νύχτα.

Οι Διαφορετικοί Τύποι Αϋπνίας

Οξεία (Βραχυπρόθεσμη) Αϋπνία:

Η οξεία αϋπνία ή βραχυπρόθεσμη αϋπνία, ονομάζεται επίσης αϋπνία προσαρμογής ή παροδική αϋπνία. Διαρκεί για μερικές ημέρες, αλλά μπορεί να επεκταθεί σε διάρκεια έως και ένα μήνα. Η βραχυπρόθεσμη αϋπνία είναι ο πιο δημοφιλής τύπος, μπορεί να επηρεάσει τόσο παιδιά όσο και ενήλικες, αλλά είναι πιο διαδεδομένη στις γυναίκες, ειδικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της εμμηνόπαυσης.

Αυτός ο τύπος αϋπνίας προκαλείται λόγω ενός αγχωτικού γεγονότος στην ζωή του ατόμου όπως μια νέα δουλειά, ο γάμος, οι άγνωστες συνθήκες ύπνου όπως ένα νέο κρεβάτι ή ένα άβολο στρώμα, η μετακόμιση σε ένα νέο σπίτι ή περιβάλλον, η απώλεια κάποιου κοντινού προσώπου ή οι δυσκολίες σε μια σχέση. Μπορεί επίσης να προκληθεί από το jet lag, το εργασιακό άγχος, από κάποια ασθένεια ή από λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων.

Παράγοντες όπως η θερμοκρασία, ο θόρυβος του περιβάλλοντος ή το διάχυτο φως, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τον ύπνο. Είναι σημαντικό να εφαρμόζεται καλή υγιεινή ύπνου και να δημιουργείται ένα χαλαρωτικό περιβάλλον κατάλληλο για ύπνο. Η βραχυπρόθεσμη αϋπνία μπορεί να γίνει μακροχρόνια και να διαρκέσει περισσότερο από ένα μήνα εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά. Συνήθως δεν απαιτεί θεραπεία για την αντιμετώπιση της αλλά παρουσιάζει σημαντική βελτίωση κατόπιν προσαρμογής στις νέες καταστάσεις που επηρεάζουν την ζωή των ατόμων.

Χρόνια (Μακροχρόνια) Αϋπνία

Η χρόνια αϋπνία ή αλλιώς μακροχρόνια διαταραχή ύπνου, συνήθως συνδέεται με μια χρόνια ιατρική κατάσταση. Εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα με τον ύπνο για 3 νύχτες κάθε εβδομάδα και για περισσότερους από 3 μήνες ταυτόχρονα, τότε η κατάσταση αυτή θεωρείται χρόνια αϋπνία. Η χρόνια αϋπνία έχει δύο υποτύπους:

• Πρωτοπαθής χρόνια αϋπνία/ιδιοπαθής χρόνια αϋπνία: Αυτός ο τύπος δεν σχετίζεται με μια υποκείμενη ιατρική κατάσταση, αλλά είναι ιδιοσυγκρασιακή.
• Δευτερογενής χρόνια αϋπνία/αϋπνία συννοσηρότητας: Αυτός ο τύπος χρόνιας αυπνίας μπορεί να σχετίζεται με θέματα υγείας.

Οι πιθανές αιτίες αυτής της χρόνιας αϋπνίας μπορεί να είναι:

• Χρόνιες ιατρικές καταστάσεις όπως άσθμα, διαβήτης, άπνοια ύπνου, παλινδρόμηση οξέος, νόσοι του θυρεοειδούς, ΔΕΠΥ, νόσος του Πάρκινσον και χρόνιος πόνος.
• Ψυχολογικές-ψυχιατρικές ιατρικές καταστάσεις όπως κατάθλιψη, διπολική διαταραχή ή διαταραχή διάχυτου άγχους.
• Η κατανάλωση διεγερτικών του εγκεφάλου όπως καφεΐνη, ενεργειακά ποτά, νικοτίνη, αλκοόλ ή σκληρά ναρκωτικά.
• Η κατανάλωση φαρμάκων όπως αντικαταθλιπτικών, ορμονικών σκευασμάτων ή χημειοθεραπείας.
• Η ίδια η ηλικία, καθώς η χρόνια αϋπνία είναι πιο συχνή στους ηλικιωμένους ενώ είναι γνωστό ότι η ποιότητα του ύπνου μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας.
• Ακανόνιστες συνήθειες ύπνου και κακή υγιεινή ύπνου.

Αϋπνία Συντήρησης (ή αλλιώς αϋπνία διατήρησης του ύπνου)

Η αϋπνία διατήρησης του ύπνου διαγιγνώσκεται όταν το άτομο:

• σηκώνεται από το κρεβάτι περισσότερες από μία φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας και αδυνατεί να ξανακοιμηθεί ακόμα και μετά από 20-30 λεπτά στο κρεβάτι.
• ξυπνά πολύ νωρίς μετά την έναρξη του ύπνου και αδυνατεί να ξανακοιμηθεί. Αυτός ο τύπος αϋπνίας είναι κοινός σε άτομα που πάσχουν από εποχιακές αλλεργίες, άσθμα, ρινική απόφραξη ή άλλα αναπνευστικά προβλήματα.

Η αϋπνία διατήρησης του ύπνου μπορεί να προκληθεί από ιατρικές καταστάσεις ή καταστάσεις που επηρεάζουν την ψυχική υγεία όπως η κατάθλιψη ή το άγχος.

Αϋπνία έναρξης (του ύπνου)

Η αϋπνία με δυσκολία στην έναρξη του ύπνου περιλαμβάνει την δυσκολία που έχει το πάσχον άτομο να αποκοιμηθεί στην αρχή της νύχτας, συνήθως παραμένει ξύπνιο στο κρεβάτι για πάνω από μία ώρα όπου είναι ανήσυχο και δεν μπορεί να αποκοιμηθεί. Αυτός ο τύπος αϋπνίας είναι συνηθισμένος μεταξύ των εργαζομένων σε βάρδιες, ειδικά νυχτερινής βάρδιας, καθώς το πρόγραμμα εργασίας είναι ικανό να ανατρέπει τις συνήθειες του ύπνου. Ωστόσο, η αυπνία έναρξης θα μπορούσε να προκληθεί και από χρόνια ή οξεία αϋπνία. Η έλλειψη ύπνου είναι σίγουρο ότι θα δημιουργήσει νωθρότητα και δυσκολεύει την εστίαση στη εργασία την επόμενη μέρα.

Συμπεριφορική Αϋπνία Παιδικής Ηλικίας

Σύμφωνα με το PubMed Central, η συμπεριφορική αϋπνία της παιδικής ηλικίας (διεθνώς, Behavioral Insomnia of Childhood, BIC) είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και επηρεάζει περίπου το 25% των παιδιών. Προκαλεί δυσκολία στην έναρξη και την διατήρηση του ύπνου των παιδιών, γεγονός που έχει αρνητικές επιπτώσεις στο παιδί και στο γονέα. Αυτός ο τύπος αϋπνίας αποτελείται από τρεις υποτύπους:

• BIC έναρξης ύπνου: Αυτός ο τύπος σχετίζεται με αρνητικές συμπεριφορικές συνήθειες που έχουν υιοθετήσει τα παιδιά πριν αποκοιμηθούν, όπως να το να παρακολουθούν τηλεόραση, να παίζουν με αγαπημένα παιχνίδια στο κρεβάτι ή με το κινητό ή να επιθυμούν αγκαλιά ή ακόμη και συνεχές κούνημα για να αποκοιμηθούν.
• BIC ανυπακοής ορίων:  Αυτή η αϋπνία σχετίζεται με την άρνηση του παιδιού να πάει για ύπνο και προσπαθεί να αναβάλει τον ύπνο ζητώντας μια ακόνη ιστορία-παραμύθι πριν κοιμηθεί ή κάνοντας πολλές συνεχόμενες ερωτήσεις, αμφισβητώντας τα ήδη καθορισμένα όρια του γονέα.
• Συνδυασμένος τύπος BIC: Είναι ένας συνδυασμός των δύο παραπάνω τύπων όταν ένα παιδί αρνείται να κοιμηθεί και έχει συνηθίσει σε αρνητικές συνήθειες ύπνου.

Η συμπεριφορική αϋπνία της παιδικής ηλικίας BIC αντιμετωπίζεται με την χρήση συμπεριφορικής θεραπείας που μπορεί να εφαρμοστεί από τους γονείς, όπως η ανάπτυξη μιας υγειούς ρουτίνας ύπνου ή η εφαρμογή τεχνικών χαλάρωσης των παιδιών για την ενθάρρυνση των αλλαγών δυσλειτουργικής συμπεριφοράς σε σχέση με τον ύπνο τους.

Ποιοι Είναι Οι Κίνδυνοι Και Οι Παρενέργειες Της Αϋπνίας;

Η στέρηση ύπνου μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή. Μερικές κοινές παρενέργειες της αϋπνίας περιλαμβάνουν:

• Χαμηλότερη παραγωγικότητα στην εργασία.
• Ευερεθιστότητα ή νευρικότητα.
• Αυξημένος κίνδυνος ατυχημάτων όπως πτώση ή τροχαίο κατά την οδήγηση.
• Θέματα ψυχικής υγείας όπως κατάθλιψη
• Παχυσαρκία και η υψηλή αρτηριακή πίεση, λόγω της υπερκατανάλωσης φαγητού τις βραδινές ώρες.
• Υπνηλία και νωθρότητα κατά την διάρκεια της ημέρας.
• Απώλεια εστίασης και μικρή διάρκεια προσοχής.
• Απώλεια μνήμης και βραδύτερος χρόνος αντίδρασης.

⊗Το άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Εάν υποφέρετε από αυπνίες, εξετάστε το ενδεχόμενο να ζητήσετε βοήθεια ώστε να χειριστείτε το άγχος και ζητήστε την συμβουλή του γιατρού σας για να αποκλείσετε τα παθολογικά αίτια αυτής. 

Θέλετε να ξεκινήσετε το δικό σας πρόγραμμα διατροφής; Κάντε κλικ ΕΔΩ 

Πηγές:

1. Jennifer Vriend at al, Psychol Res Behav Manag. 2011, “Clinical management of behavioral insomnia of childhood”.
2. National Sleep Foundation. Sleep in America Poll: summary of Findings. National Sleep Foundation Web site. 2004.