Οι βενζοδιαζεπίνες: μερικές αλήθειες

Οι βενζοδιαζεπίνες είναι τόσο αποτελεσματικά όσο και ασφαλή φάρμακα που παρουσιάζουν μεγάλο θεραπευτικό εύρος και χορηγούνται για ευρεία χρήση. Όμως οι βενζοδιαζεπίνες προκαλούν εξάρτηση σωματική και ψυχική, ακόμη και σε χορήγηση χαμηλών θεραπευτικών δόσεων (όταν λαμβάνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα) ενώ όταν γίνεται απότομη διακοπή τους συνοδεύονται από συμπτώματα στέρησης.

Η χρήση τους οφείλει να γίνεται σύμφωνα µε τις εκάστοτε ενδείξεις και δεν ενδείκνυται για την θεραπεία των αγχωτικών καταστάσεων ή των υπερεντάσεων της καθημερινότητας της ζωής παρά μόνο για να προσφέρουν ανακούφιση σύντομης διάρκειας στις καταστάσεις σοβαρού γενικευμένου (διάχυτου) άγχους, οξέος ή χρόνιου ή ακόμη και της αυπνίας.

Φαρμακολογικές ιδιότητες

Όλες οι βενζοδιαζεπίνες παρουσιάζουν κοινό μηχανισμό δράσης και παρόμοιες φαρμακολογικές ιδιότητες. Διαφοροποιούνται όμως σχετικά σημαντικά ως προς την κατασταλτική τους δράση και την ισχύ τους.  Οι κύριες ενδείξεις των βενζοδιαζεπινών αφορούν στη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, στις κρίσεις πανικού και στην αϋπνία, αλλά µπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως αντιεπιληπτικά, ως μυοχαλαρωτικά αλλά και στο σύνδρομο στέρησης από τα οινοπνευματώδη ποτά (delirium, delirium tremens).Σε χαμηλές θεραπευτικές δόσεις οι βενζοδιαζεπίνες εμφανίζουν αγχολυτική δράση αλλά όσο η δόση τους αυξάνεται, παρουσιάζουν μυοχαλαρωτικές, αντισπασμωδικές και υπναγωγικές ιδιότητες (προκαλούν ύπνο), ιδιότητες που σχετίζονται µε τον μηχανισμό δράσης τους.

Οι βενζοδιαζεπίνες που συνταγογραφούνται

Βενζοδιαζεπίνες με μακρό χρόνο δράσης: Χρόνος ημίσειας ζωής μεγαλύτερος των 30 ωρών:

• Αλαζεπάμη (Paxipam)
• Διαζεπάμη (Stedon,Valium, Ansiolin, Tranquirit)
• Δελοραζεπάμη (En)
• Εσταζολάμη (Prosom)
• Κλοβαζάμη (Frisium)
• Κουαζεπάμη (Doral, Quazium)
• Μεδαζεπάμη (Nobrium)
• Νορδαζεπάμη (Madar, Stilny)
• Πραζεπάμη (Centrax, Lysanxia, Prazene, Trepidan)
• Φλουραζεπάμη (Dalmadorm, Flunox)
• Χλωραζεπάτη ή κλοραζεπάτη (Tranxene)

Βενζοδιαζεπίνες με μέσο χρόνο δράσης: Χρόνος ημίσειας ζωής μεταξύ 20 και 30 ωρών

• Εσταζολάμη (ProSom, Eurodin)
• Ετιζολάμη (Sedekopan, Depas, Pasaden)
• Κλοναζεπάμη (Klonopin, Klonapin, Rivotril)
• Κλοξαζολάμη (Lubalix, Sepazon, Olcadil)
• Κλοτιαζεπάμη (Tienor, Rizen)
• Νιτραζεπάμη (Mogadon)
• Πιναζεπάμη (Domar)
• Σινολαζεπάμη (Gerodorm)
• Τοφισοπάμη (Emandaxin, Grandaxin)
• Φλουνιτραζεπάμη (Hipnosedon, Vulbegal, Darkene, Roipnol)
• Χλωροδιαζεποξείδιο (Librium)

Βενζοδιαζεπίνες με σύντομο χρόνο δράσης: Χρόνος ημίσειας ζωής μικρότερος των 20 ωρών

• Αδιναζολάμη (Deracyn)
• Αλπραζολάμη (Xanax, Frontal, Valeans, Mialin)
• Βρωμαζεπάμη (Lexotanil, Compendium)
• Καμαζεπάμη (Albego, Limpidon, Paxor)
• Κεταζολάμη (Anseren)
• Κλοτιαζεπάμη (Rizen, Tienor)
• Λοπραζολάμη (Dormonoct, Sonin)
• Λοραζεπάμη (Tavor, Control, Lorans, Ativan)
• Λορμεταζεπάμη (Noctamid)
• Οξαζεπάμη (Serpax, Limbial)
• Τεμαζεπάμη (Restoril, Normison, Euhypnos)
• Τετραζεπάμη (Mylostan)

Βενζοδιαζεπίνες με πολύ σύντομο χρόνο δράσης: Χρόνος ημίσειας ζωής από 1 έως 7 ώρες

• Βρωτιζολάμη (Lendormin)
• Δοξεφαζεπάμη (Doxans)
• Ετιζολάμη (Depas)
• Μιδαζολάμη (Hypnovel, Dormicum)
• Τριαζολάμη (Halcion, Songar)

Βενζοδιαζεπίνες: Ανεπιθύμητες ενέργειες

Τα αγχολυτικά είναι γενικά ασφαλή φάρμακα. Παρόλα αυτά μπορεί να προκαλέσουν: 

• Υπνηλία,
• μείωση του επιπέδου εγρήγορσης,
• αταξία,
• ζάλη (ανάλογη της ατομικής ευαισθησίας),
• γαστρεντερικές διαταραχές,
• κεφαλαλγία,
• διαταραχές της όρασης.
• Mπορεί να προκαλέσουν παράδοξες αντιδράσεις: όπως σύγχυση, νευρικότητα και ανησυχία, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους (delirium). Σε μακροχρόνια χορήγηση μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές των γνωστικών λειτουργιών σε ενήλικες αλλά και ηλικιωμένους.
• Ακόμη, μπορεί να παρατηρηθούν διαταραχές της σεξουαλικής λειτουργίας.
• Οι βενζοδιαζεπίνες συνήθως προκαλούν σημαντική αύξηση βάρους, μέσω της επαγωγής της αύξησης όρεξης ή της αίσθησης του ανεπαρκούς κορεσμού ή της “βουλιμίας”. Η ταυτόχρονη κατασταλτική τους δράση, δυσχεραίνει την ικανότητα για άσκηση και κίνηση και συχνά επηρεάζει αρνητικά την προσπάθεια απώλειας βάρους.

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες εξαφανίζονται μέσα σε μερικές ημέρες ή εβδομάδες μετά από την διακοπή του φαρμάκου. Σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να προκύψουν όταν οι βενζοδιαζεπίνες λαμβάνονται ταυτόχρονα και µε άλλα φάρμακα.  Η κατασταλτική δράση των βενζοδιαζεπινών ενισχύεται όταν συγχορηγούνται και άλλα κατασταλτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος (όπως αντιψυχωσικά, αντικαταθλιπτικά, αντιεπιληπτικά φάρμακα) καθώς και µε ταυτόχρονη λήψη οινοπνευματωδών ποτών όλων των ειδών.

Βενζοδιαζεπίνες και εξάρτηση

Η χορήγηση βενζοδιαζεπινών σε μεγάλες δόσεις και για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών αλλά ακόμη και σε θεραπευτικές δόσεις (μικρότερες δόσεις) για διάστημα μεγαλύτερο του 1 έτους, μπορεί να προκαλέσουν εξάρτηση. Η απότομη διακοπή μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα στέρησης, τα οποία εμφανίζονται από 1 έως 5 ημέρες μετά την διακοπή του φαρμάκου, ανάλογα και µε τον χρόνο ημίσειας ζωής του. Βενζοδιαζεπίνες µε μεγαλύτερη ισχύ αλλά βραχεία ηµιπερίοδο ζωής (χρόνο ημίσειας ζωής), προκαλούν συχνότερα και εντονότερα συμπτώματα στέρησης.

Το σύνδρομο στέρησης από διακοπή βενζοδιαζεπίνης περιλαμβάνει: άγχος, ευερεθιστότητα (υπερδιέγερση, νευρικότητα), τρόμο, αϋπνία, εφίδρωση, κοιλιακά ενοχλήματα, διάρροια, ναυτία, ανορεξία, κόπωση, ταχυκαρδία, υπέρταση και σε σπάνιες περιπτώσεις επιληπτικές κρίσεις.

 Η διακοπή του φαρμάκου μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή της νόσου ή της αιτίας για την οποία χορηγήθηκε αρχικά (rebound effect). Συνιστάται επανάληψη της θεραπείας και ελάττωση της δόσης µε βραδύτερο αυτήν τη φορά ρυθμό.

Βενζοδιαζεπίνη και υπερδοσολογία

Η υπερδοσολογία βενζοδιαζεπινών μπορεί να προκαλέσει καταστολή ή ακόμη και κώμα.  Η υπερδοσολογία μπορεί να αντιμετωπιστεί µε έγκαιρη και κατάλληλη χρήση φλουµαζενίλης (ανταγωνιστής των βενζοδιαζεπινών). ΜΗΝ λαμβάνετε δόσεις περισσότερες ή συχνότερες από αυτές που σας συνέστησε ο γιατρός σας για κανέναν λόγο.

⊗Το άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Συμβουλευθείτε τον ειδικό ψυχίατρο που μπορεί να σας βοηθήσει αποτελεσματικά. Εξετάστε το ενδεχόμενο να βοηθήσετε τον εαυτό σας μέσω της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας από αδειοδοτημένους, πτυχιούχους επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Μην εμπιστεύεστε την ψυχική σας υγεία σε άτομα που δεν έχουν την προαπαιτούμενη εκπαίδευση. Δεν είναι κακό να ρωτήσετε για τις σπουδές τους. 

Θέλετε να ξεκινήσετε το δικό σας πρόγραμμα διατροφής; Κάντε κλικ ΕΔΩ 

Πηγές:

1. ICD-10, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ” Ταξινόμηση Ψυχικών Διαταραχών και Διαταραχών της Συμπεριφοράς “, Επιμέλεια, Στεφανής Κ., Σολδάτος Κ., Μαυρέας Β.
2. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τμήμα Ιατρικής, Γεώργιος Στ. Καπρίνης “Κλινική Ψυχιατρική” Επιστημονικές εκδόσεις Παρισιανού. (Αθήνα 2011).
3. “ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ“, H.P.RANG, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ,
4. “Φαρμακολογία με μια ματιά”, NEAL, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ, 2010,
5. “ΒΑΣΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ“, Τόμος 1, B.KATZUNG, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ