Η συμμόρφωση των ασθενών στην θεραπευτική αγωγή

Τι αφορά η συμμόρφωση των ασθενών στην θεραπευτική αγωγή και τι είναι η μη-συμμόρφωση;

Στην διεθνή βιβλιογραφία, ο όρος «compliance» ή αλλιώς «συμμόρφωση» προτάθηκε για να δηλώσει τον βαθμό σύμφωνα με τον οποίο η συμπεριφορά του εκάστοτε ασθενούς εναρμονίζεται με τις ιατρικές συστάσεις, τις σχετικές με την λήψη φαρμάκων, την εφαρμογή υγιεινοδιαιτητικών μέτρων, την τροποποίηση συνηθειών ζωής αλλά και την διενέργεια ιατρικών εξετάσεων ή την παρακολούθηση προτεινόμενων ιατρικών οδηγιών.

Ο όρος «nonadeherence» υποδηλώνει το ακριβώς αντίθετο, την αποτυχία προσκόλλησης – συμμόρφωσης του πάσχοντα στις εκάστοτε οδηγίες, ειδικότερα δε στην φαρμακευτική αγωγή, εκούσια ή ακούσια και αφορά:

• είτε στην πρόωρη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής,
• στην παράλειψη των δόσεων της,
• στην ετεροχρονισμένη ή άτακτη λήψη τους,
• στις διακοπές από το συνταγογραφούμενο φάρμακο «drug holidays»
• ή στην μη τήρηση της αγωγής λόγω «λευκής ποδιάς» λόγω ασυμφωνίας δηλαδή με το ιατρικό προσωπικό (white coat compliance)

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΧΡΟΝΙΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την συμμόρφωση των χρονίων ασθενών στην θεραπεία σχετίζονται τόσο με τους ίδιους τους ασθενείς όσο και με τους θεράποντες ιατρούς τους, την φύση της διαταραχής, το οικογενειακό περιβάλλον και το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο τους, κυρίως όμως καθορίζονται από το προτεινόμενο θεραπευτικό σχήμα.

Ειδικότερα σε σχέση με τους ασθενείς η μη συμμόρφωση την θεραπευτική αγωγή εξαρτάται από:

• την γενικότερη στάση τους απέναντι στη έννοια της θεραπείας και κυρίως την αρνητικότητα της ενδεχόμενης λήψης φαρμάκων,
• τον φόβο των παρενεργειών,
• την ανησυχία για μια ενδεχόμενη εξάρτηση από αυτά σε συνδυασμό με την ελλιπή ενημέρωση για την αναγκαιότητα του θεραπευτικού σχήματος,
• την γενικότερη επικρατούσα ψυχολογική τάση για την υποτίμηση της ασθένειας,
• το προηγούμενο ιστορικό εμπειριών και την επιρρέπεια σε συνεχείς διακοπτόμενες θεραπείες που ενισχύουν τις συμπεριφορές αποδυνάμωσης της συμμόρφωσης,
• οι προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες κατά την νοσηλεία,
• πολιτισμικοί-θρησκευτικοί παράγοντες καθορισμού πεποιθήσεων που απαγορεύουν ή δεν εγκρίνουν συγκεκριμένες θεραπευτικές πρακτικές ή αντίστοιχα προκρίνουν εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας.

 

Σε σχέση με την φύση της ασθένειας, η μη συμμόρφωση την θεραπευτική αγωγή εξαρτάται από:

• Μια χρόνια εμμένουσα συμπτωματολογία που δεν υποχωρεί ή υποχωρεί ελάχιστα με την εφαρμογή της θεραπείας οδηγεί σαφώς στην απόρριψη της θεραπεία αυτής,
• την πολυπλοκότητα της πολυφαρμακίας αλλά και την ταυτόχρονη ύπαρξη γνωστικών ελλειμμάτων, διαταραχών κριτικής σκέψης και μνήμης που μειώνουν αισθητά τα ποσοστά συμμόρφωσης σε σχέση με άλλου τύπου διαταραχές οι οποίες εξελίσσονται χωρίς τέτοιου βαθμού ιδιαιτερότητες.
• Σε σχέση με το οικογενειακό περιβάλλον η μη συμμόρφωση την θεραπευτική αγωγή εξαρτάται από:

• Το οικογενειακό περιβάλλον που αποτελεί σημαντικό παράγοντα προώθησης της τήρησης της θεραπευτικής συμμαχίας,
• Την ελλιπή ενημέρωση των συγγενών και οικείων των ασθενών που συχνά αναλαμβάνουν τον ρόλο των φροντιστών συμβάλλοντας αρνητικά στην μη τήρηση των οδηγιών, τόσο μέσω παραπληροφόρησης όσο και λόγω εμπλοκής των προσωπικών αρνητικών αντίστοιχων εμπειριών ή του φόβου για το επιλεγμένο θεραπευτικό σχήμα.
• Την απουσία στήριξης ή την φτωχή οικογενειακή βοήθεια, την ύπαρξη διαταραγμένων οικογενειακών σχέσεων ή συγκρούσεων καθώς και το μη υποστηρικτικό κοινωνικό περιβάλλον, έχουν άμεση αρνητική επίδραση στην τήρηση της θεραπείας.

  Σε σχέση με το θεραπευτικό σχήμα, η μη συμμόρφωση την θεραπευτική αγωγή εξαρτάται από:

• το κόστος του θεραπευτικού σχήματος,
• την πολυπλοκότητα εφαρμογής του,
• την ανάγκη αυξομείωσης των δόσεων ή το πλήθος των παρενεργειών.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΗ ΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Οι επιπτώσεις της μη τήρησης της θεραπείας έχουν άμεσα, αρνητικά αποτελέσματα στην υγεία των ασθενών, χαμηλώνουν το προσδόκιμο επιβίωσης και αυξάνουν μακροπρόθεσμα στο συνολικό κόστος περίθαλψης ενώ παράλληλα υποσκελίζουν την πορεία της διαταραχής προς την ίαση.Η πορεία της διαταραχής επηρεάζεται άμεσα από τον βαθμό προσκόλλησης καθώς η κακή ή η μη συμμόρφωση σχετίζεται ευθέως :

• με την επιδείνωση των συμπτωμάτων,
• με την αύξηση του απαιτούμενου χρόνου ύφεσης ή ίασης της νόσου,
• την φτωχή πρόγνωση
• τον κίνδυνο τοξίκωσης λόγω υπερδοσολογιών
• με μεγαλύτερη συχνότητα υποτροπών που με την σειρά τους οδηγούν σε επαναλαμβανόμενες εισαγωγές ή επισκέψεις σε ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων ακόμα και σε διενέργεια χειρουργικών επεμβάσεων που θα μπορούσαν να αποφευχθούν, πολλαπλασιάζοντας το συνολικό κόστος περίθαλψης.

Οι ασθενείς που δεν συμμορφώνονται στην φαρμακευτική τους θεραπεία, παρουσιάζουν χαμηλότερο προσδόκιμο επιβίωσης λόγω των επιπλοκών και της γενικότερης κακής υγείας που παρουσιάζουν, οι γηραιότεροι ασθενείς καταγράφουν μεγαλύτερα ποσοστά νοητικής έκπτωσης και χαμηλής λειτουργικότητας ενώ οι νεότεροι υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών, αυξημένη συχνότητα χρήσης ουσιών ή μη εγκεκριμένων, συχνά παράνομων σκευασμάτων ως αυτοθεραπεία καθώς και αυξημένα ποσοστά πρόωρων θανάτων ή αναπηρίας.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1Svarstad BL, Chewning BA, Sleath BL, Claesson C.

The Brief Medication Questionnaire: a tool for screening patient adherence and barriers to adherence.Patient Educ Couns. 2017 Jun;37(2):113-24.

3Lee SQ, Raamkumar AS, Li J, Cao Y, Witedwittayanusat K, Chen L, Theng YL.Reasons for Primary Medication Nonadherence: A Systematic Review and Metric Analysis.J Manag Care Spec Pharm. 2018 Aug;24(8):778-794.

4Gellad WF, Grenard JL, Marcum ZA.A systematic review of barriers to medication adherence in the elderly: looking beyond cost and regimen complexity.Am J Geriatr Pharmacother. 2011 Feb;9(1):11-23.

5.MacLaughlin EJ, Raehl CL, Treadway AK, Sterling TL, Zoller DP, Bond CA.

Assessing medication adherence in the elderly: which tools to use in clinical practice?Drugs Aging. 2015;22(3):231-55.

6Botelho RJ, Dudrak R 2nd.Home assessment of adherence to long-term medication in the elderly.J Fam Pract. 2018 Jul;35(1):61

7.Farmer KC.Methods for measuring and monitoring medication regimen adherence in clinical trials and clinical practice.Clin Ther. 2014 Jun;21(6):1074-90; discussion 1073.

8.Basu S, Garg S, Sharma N, Singh MM.Improving the assessment of medication adherence: Challenges and considerations with a focus on low-resource settings.Ji Yi Xue Za Zhi. 2019 Apr-Jun;31(2):73-80.

9.Phatak HM, Thomas J 3rd.Relationships between beliefs about medications and nonadherence to prescribed chronic medications.Ann Pharmacother. 2016 Oct;40(10):1737-42. Epub 2006 Sep 19.

©το παρόν άρθρο αποτελεί πιστό αντίγραφο αντίστοιχης εργασίας της συγγραφέως όπως αυτό κατατέθηκε στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Διαχείριση Γήρατος και Χρόνιων Νοσημάτων» του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου.