Ηλικιωμένοι και κατάθλιψη

Πως αναγνωρίζουμε την κατάθλιψη στους ηλικιωμένους;

Η κατάθλιψη αποτελεί το δεύτερο (2^_ο) κατά σειρά αίτιο αναπηρίας παγκοσμίως μετά τις καρδιαγγειακές νόσους και θεωρείται σημαντικός παράγοντας κινδύνου για εκδήλωση άνοιας. Πως μπορούμε να την αναγνωρίσουμε στους ηλικιωμένους; Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο πιστεύουμε.

Στους ηλικιωμένους, η κατάθλιψη σχετίζεται με σοβαρές επιπτώσεις:

• στην αυτοεξυπηρέτηση,
• στην θρέψη,
• στην καθημερινή λειτουργικότητα,
• στην επικοινωνία με το περιβάλλον,
• στην κοινωνικοποίηση,
• και γενικότερα στην συμμετοχή στη ζωή.

Η αναγνώριση της κατάθλιψης

          Σύμφωνα με τις επιδημιολογικές μελέτες του γενικού πληθυσμού, ποσοστό έως και 15% των ηλικιωμένων ασθενών εμφανίζει κάποια καταθλιπτική συμπτωματολογία με το 2% έως 5% εξ αυτών να βρίσκονται διαγνωσμένοι με μείζονα καταθλιπτική συνδρομή, την σοβαρότερη μορφή της κατάθλιψης, διαταραχές που είτε αποτελούν πρώτη εκδήλωση στα πλαίσια του γήρατος είτε εμφανίζονται σε έδαφος προηγούμενου ιστορικού [2][4]. Οι καταθλίψεις των ηλικιωμένων αποδεδειγμένα υποδιαγιγνώσκονται και ως εκ τούτου δεν αξιολογούνται, σε ποσοστό που φθάνει έως και το 50%.  Παράλληλα το 85% των καταθλιπτικών ασθενών που διαμένουν σε οίκους ευγηρίας παραμένουν αδιάγνωστοι, ενώ μόνο το 20% των όσων διαγιγνώσκονται, θα λάβουν τελικά την κατάλληλη θεραπεία [2][5][6].

Αναμενόμενα και μη αναμενόμενα κλινικά σημεία κατάθλιψης στους ηλικιωμένους:

Η διάγνωση των μορφών της κατάθλιψης στους ηλικιωμένους δεν αποτελεί εύκολη διαδικασία. Το αναμενόμενο κλινικό σημείο, το καταθλιπτικό συναίσθημα, δεν κυριαρχεί πάντα στην κλινική εικόνα των γηραιών ασθενών ούτε καν η αυτο-αναφερόμενη θλίψη. Αντίθετα κυριαρχούν [1][4][6]:

• η ευερεθιστότητα και το διάχυτο άγχος,
• οι διαταραχές ύπνου και διατροφής,
• η απάθεια,
• η ανηδονία (η διάχυτη απώλεια ευχαρίστησης για οτιδήποτε),
• οι παραληρητικές ιδέες (συνηθέστερα διωκτικού τύπου),
• η σωματοποίηση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας με εκδήλωση μη ειδικών σωματικών συμπτωμάτων που δεν οδηγούν σε καμία άλλη διάγνωση,
• ο υποχονδριακός ιδεασμός,
• και η απουσία της εναισθησίας (της κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων και του ενδιαφέροντος για τους άλλους).

Τα συμπτώματα αυτά καθιστούν την διάγνωση της κατάθλιψης στους ηλικιωμένους δύσκολη γιατί: 

Σε ένα κόσμο που δυσκολεύεται να αφομοιώσει  τα γηρατειά, η αναζήτηση ψυχιατρικής βοήθειας θεωρείται ταμπού και η εκπαίδευση στην αναγνώριση της ιδιομορφίας της κατάθλιψης είναι ελάχιστη,

• η ευερεθιστότητα και η νευρικότητα των ηλικιωμένων θα χαρακτηρίζεται εσφαλμένα ως παραξενιά,
• η απάθεια, η ανηδονία και η μειωμένη ψυχοκινητικότητα θα μπερδεύονται με την υπερβολική ησυχία στην συμπεριφορά του ηλικιωμένου,
• οι ανεστραμμένες ώρες του ύπνου θα θεωρούνται δυστυχώς φυσιολογική συνήθεια,
• και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα θα συγχέονται με την συν νοσηρότητα και όχι με την πραγματική τους αιτία, την κατάθλιψη. 

©το παρόν άρθρο αποτελεί πιστό αντίγραφο αντίστοιχης εργασίας της συγγραφέως όπως αυτό κατατέθηκε στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Διαχείριση Γήρατος και Χρόνιων Νοσημάτων» του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου. Απαγορεύεται η με οποιοδήποτε τρόπο αναδημοσίευση του παρόντος χωρίς την έγκριση της συγγραφέως. Η συγγραφέας δεν είναι ψυχολόγος. Το παρόν αποτελεί έργο ερευνητικής προσπάθειας και παραθέτει δεδομένα από τις παρακάτω πηγές:

ΠΗΓΕΣ:

1.Linnemann A, Fellgiebel A.«Psychotherapy with mild cognitive impairment and dementia.»Nervenarzt. (2017)

2.Morimoto SS, Kanellopoulos D, Manning KJ, Alexopoulos GS.«Diagnosis and treatment of depression and cognitive impairment in late life.»Ann N Y Acad Sci. (2015)

3.Reppermund S.«Depression in old age-the first step to dementia?»Lancet Psychiatry. (2016)

4.Bennett S, Thomas AJ.«Depression and dementia: cause, consequence or coincidence?»Maturitas. (2014)

5.Kok RM, Reynolds CFd.«Management of Depression in Older Adults: A Review.»JAMA. (2017)

6.Gutzmann H, Qazi A.«Depression associated with dementia.»Z Gerontol Geriatr. (2015)