Η φρουκτόζη. Είναι καλύτερη από την ζάχαρη;

Η φρουκτόζη ή αλλιώς οπωροσάκχαρο, είναι μια οργανική ένωση που ανήκει στην ευρύτερη ομάδα των υδατανθράκων και συγκεκριμένα των μονοσακχαριτών. Πρόκειται για ένα φυσικό σάκχαρο που συναντάται κυρίως στα φρούτα ενωμένο με την γλυκόζη και θεωρείται ο γλυκύτερος φυσικός μονοσακχαρίτης που βρίσκεται ελεύθερος στη φύση.

Η φρουκτόζη μαζί με τη γλυκόζη αποτελούν τα 2 συστατικά του δισακχαρίτη σακχαρόζη ή αλλιώς της κοινής μας επιτραπέζιας ζάχαρης, καθώς επίσης και άλλων πολυσακχαριτών όπως για παράδειγμα της ινουλίνης.

Τα τελευταία χρόνια επικράτησε η άποψη πως η φρουκτόζη είναι καλύτερης ποιότητας σάκχαρο από την κοινή μας ζάχαρη και για τον λόγο αυτό, προτάθηκε σαν φυσικό γλυκαντικό στο σιτηρέσιο για διαβητικούς. Είναι όντως καλύτερη από την ζάχαρη;

Η φρουκτόζη. Είναι καλύτερη από την ζάχαρη;

Πώς παράγεται η φρουκτόζη και σε ποια τρόφιμα βρίσκεται;

Η φρουκτόζη είναι φυσική ουσία που περιέχεται στα φρούτα και εξάγεται με χημική επεξεργασία από αυτά. Την βρίσκουμε συνήθως σε σκόνη ή/και κύβους και την χρησιμοποιούμε αυτούσια, σαν την ζάχαρη. Από την στιγμή που γίνεται σκόνη, προστίθενται σε αυτήν χημικές ουσίες αντί-συσσωματικές (για να μην συσσωματώνεται), ρεολογικές (για να ρέει) ή συντηρητικές (για να συντηρείται) και για τον λόγο αυτό εν μέρει παύει να είναι τελείως φυσική. Την βρίσκουμε όμως και σε υγρή μορφή σε ζαχαρούχα ποτά, σε αναψυκτικά που δεν είναι light, σε αθλητικά ποτά, στο κρύο τσάι, στους χυμούς και σε γλυκά του εμπορίου, σε προ-συσκευασμένα τρόφιμα, στα αλλαντικά, ενώ σαν σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη, την βρίσκουμε σε όλα σχεδόν τα συσκευασμένα τρόφιμα όπως σοκολάτες, κρουασάν, καραμέλες, έτοιμα κέικ, μαρμελάδες και παρόμοια τρόφιμα.

 

Ο μεταβολισμός της φρουκτόζης στον οργανισμό. Φρουκτόζη ή ζάχαρη;

• Η κύρια διαφορά της φρουκτόζης από την γλυκόζη είναι ότι η φρουκτόζη καταβολίζεται (διασπάται) στο συκώτι γρηγορότερα από ότι η γλυκόζη, απορροφάται όμως με αργότερο ρυθμό στο έντερο του ανθρώπου.
• Η γλυκόζη μεταβολίζεται στο συκώτι αλλά αποθηκεύεται μόνο κατά το 20% των θερμίδων που αποδίδει (αποδίδει 4 θερμίδες/ανά γραμμάριο) ως λίπος στον οργανισμό. Δηλαδή όταν λαμβάνουμε 100 θερμίδες γλυκόζης, λιγότερες από 8 θερμίδες αποθηκεύονται σαν λίπος, όταν όμως λαμβάνουμε 100 θερμίδες φρουκτόζης, οι 30 θερμίδες αποθηκεύονται ως λίπος στο σώμα μας εξαιτίας της αυξημένης λιπογόνου δράσης της.
• Μετά την πέψη, ένα μέρος της φρουκτόζης μετατρέπεται σε ελεύθερα λιπαρά οξέα (FFAs), σε λιπο-πρωτεΐνες VLDLκαι σε τριγλυκερίδια, τα οποία συσσωρεύονται ως λίπος στο συκώτι και στους σκελετικούς μύες, προκαλώντας αντίσταση στην ινσουλίνη και μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος, δηλαδή λιπώδη διήθηση (NAFLD). Πρόκειται στην ουσία για ένα καλύτερο μεταβολικό υπόστρωμα της λιπογένεσης στο ήπαρ σε σχέση με την γλυκόζη και την άρα την ζάχαρη.
• Όταν καταναλώνεται, αυξάνει με πιο αργό ρυθμό την γλυκόζη στο αίμα σε σχέση με την ζάχαρη και το μέλι, κάτι που είναι θετικό για τους διαβητικούς ασθενείς που δεν πρέπει να έχουν απότομη αύξηση του ζαχάρου στο αίμα τους, όμως η αντίσταση στην ινσουλίνη που η φρουκτόζη προκαλεί σταδιακά, εξελίσσεται σε μεταβολικό σύνδρομο και σακχαρώδη διαβήτη. Η κατανάλωση γλυκόζης, δεν προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη στον ίδιο βαθμό. Οι μοριακοί μηχανισμοί με βάση τους οποίους η επαγόμενη από τη φρουκτόζη αντίσταση στην ινσουλίνη δεν είναι πλήρως κατανοητοί, αλλά είναι παρόμοιοι με εκείνους μιας δίαιτας υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Στα ηπατικά κύτταρα, τόσο οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη όσο και οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, προκαλούν αντιδράσεις τύπου οξειδωτικού στρες και ενεργοποίηση προ-φλεγμονωδών καταρρακτών αντιδράσεων που οδηγούν σε αντίσταση στην ινσουλίνη.
• Στην συνέχεια του μεταβολισμού της, ένα μέρος της μετατρέπεται σε ενεργό γλυκερόλη, η οποία χρησιμοποιείται ως υπόστρωμα για την μετατροπή των ελεύθερων λιπαρών οξέων σε τριγλυκερίδια, με συνεπακόλουθη αύξηση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων, κάτι που δεν συμβαίνει με την γλυκόζη.
• Ο μεταβολισμός της φρουκτόζης από το ήπαρ αυξάνει την παραγωγή ουρικού οξέος ως παραπροϊόν, με ταυτόχρονη αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
• Η φρουκτόζη έχει αρνητική επίδραση σε δύο ορμόνες που σχετίζονται με τον κορεσμό και την πείνα, την γκρελίνη και τη λεπτίνη αντίστοιχα. Η πρόσληψη φρουκτόζης δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο πείνας με αυξημένη πρόσληψη φαγητού και αυξημένη αποθήκευση  λίπους.
• Όταν η φρουκτόζη καταναλώνεται σε υγρή μορφή σε αναψυκτικά και ζαχαρούχα ποτά, δεν συνδέεται με άλλους σύνθετους υδατάνθρακες ή με φυτικές ίνες, με αποτέλεσμα να απορροφάται και να μεταβολίζεται πολύ πιο γρήγορα από ότι αν προσλαμβάνεται από τα φρούτα που περιέχουν πολλές φυτικές ίνες.
• Θερμιδικά η φρουκτόζη έχει τις ίδιες θερμίδες με την ζάχαρη και το μέλι. Φρουκτόζη επίσης περιέχεται και στο σιρόπι αγαύης. 

Επιδράσεις της φρουκτόζης στη υγεία

Μερικά από τα προβλήματα υγείας που μπορεί να επιφέρει η υψηλή κατανάλωση φρουκτόζης είναι:

• Η παχυσαρκία και αύξηση του λιπώδους ιστού.
• Η αντίσταση στην ινσουλίνη και  διαβήτης τύπου 2.
• Το μεταβολικό σύνδρομο.
• Αυξημένα τριγλυκερίδια και αυξημένη LDL (κακή) χοληστερόλη.
• Αυξημένη αρτηριακή πίεση.
• Λιπώδης διήθηση του ήπατος.
• Καρδιαγγειακές παθήσεις.
• Ουρική αρθρίτιδα.

 

Είναι σημαντικό λοιπόν να κατανοήσουμε ότι η κατανάλωση της φρουκτόζης δεν είναι σε καμία περίπτωση καλύτερη από την κατανάλωση ζάχαρης και για αυτό  η καλύτερη λύση για μια υγιεινή διατροφή είναι η κατά το δυνατόν αποφυγή και των δύο ουσιών. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, η ελαχιστοποίηση των επεξεργασμένων τροφίμων είναι σίγουρα μια ορθή πολιτική προστασίας της υγείας μας.

Πηγές:

1.https://www.acs.org/content/acs/en/molecule-of-the-week/archive/f/fructose.html

2.”FRUCTOSE” J.M. Johnson, F.D. Conforti, in Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition (Second Edition), 2003.