Φάρμακα για την παχυσαρκία: αρχές φαρμακοθεραπείας στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας

Τα τελευταία χρόνια αρχίζει να επανεξετάζεται και να προκύπτει προς συζήτηση το θέμα της φαρμακοθεραπείας στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας ως μιας μεθόδου βοηθητικής -επικουρικής σε άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις αδυνατίσματος, όπως η εξατομικευμένη διατροφική παρέμβαση και η εξατομικευμένη άσκηση.

Η διαθεσιμότητα νέων στοιχείων  για την μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και ασφάλεια στην χρήση τέτοιων φαρμάκων που είναι ήδη σε κυκλοφορία ή που βρίσκονται σε στάδια μελετών προκειμένου να κυκλοφορήσουν, μπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Μπορούμε λοιπόν σήμερα να πούμε ότι η χορήγηση φαρμάκων για την παχυσαρκία πρέπει να ακολουθεί  συγκεκριμένες αρχές οι οποίες σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ) είναι οι εξής:

Φάρμακα και παχυσαρκία

• Η φαρμακοθεραπεία ως βοηθητική μέθοδος αδυνατίσματος μπορεί να αποφασισθεί για άτομα που έχουν (BMI) δείκτη μάζας σώματος (βάρος/ύψος²) Δ.Μ.Σ > 30 ή Δ.Μ.Σ > 25 + (με συνοδές σοβαρές παθολογικές καταστάσεις ή συννοσηρότητες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η αρτηριακή υπέρταση, το σύνδρομο της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας, η εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα κ.α).

 

• Η φαρμακοθεραπεία θα πρέπει να θεωρείται μέρος μιας μακροχρόνιας στρατηγικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, εξατομικευμένης και ειδικής για κάθε ασθενή.

 

• Τα φάρμακα για την παχυσαρκία είναι κατάλληλα και αποτελεσματικά όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με εξατομικευμένη και κατάλληλα σχεδιασμένη δίαιτα και άσκηση και απαιτούν αλλαγή στον τρόπο ζωής και στον τρόπο θρέψης.

 

• Η φαρμακοθεραπεία βοηθά τους ασθενείς να συμμορφώνονται με την δίαιτα, την άσκηση και την αλλαγή της συμπεριφοράς και δεν αποτελεί οριστική θεραπεία.

 

• Τα φάρμακα για την παχυσαρκία δεν θεραπεύουν οριστικά την παχυσαρκία και όταν διακόπτονται, επισυμβαίνει η επαναπρόσληψη του βάρους τις περιπτώσεις εκείνες όπου οι ασθενείς δεν συμμορφώνονται με τις αλλαγές στον τρόπο ζωής τους.

 

• Τα φάρμακα για την παχυσαρκία χρησιμοποιούνται κάτω από αυστηρή ιατρική παρακολούθηση και πρέπει πάντα να έχουν χρήση για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

 

• Η φαρμακοθεραπεία θα πρέπει να παρατείνεται μόνο αν θεωρηθεί ασφαλής και αποτελεσματική για τον ασθενή, κάτω από την αυστηρή παρακολούθηση του θεράποντα ιατρού.

 

• Τα φάρμακα για την παχυσαρκία ΔΕΝ συστήνονται για τα παιδιά.

 

Τα είδη των φαρμάκων για την παχυσαρκία:

 

Μπορούν σε γενικές γραμμές να χωριστούν σε 4 μεγάλες κατηγορίες:

• Αυτά που δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα (στον εγκέφαλο) και επηρεάζουν την όρεξη μειώνοντας την (είναι ανορεξιογόνα), επομένως τροποποιούν την διατροφική συμπεριφορά των ατόμων, επηρεάζουν όμως και άλλους μηχανισμούς του οργανισμού -κυρίως ορμονικούς- και για τον λόγο αυτό επιβάλλεται η παρακολούθηση των ατόμων που τα λαμβάνουν από τον ιατρό τους.

 

• Αυτά που δρουν περιφερικά (όχι στον εγκέφαλο), έχουν σαν στόχο το γαστρεντερικό σύστημα και αναστέλλουν την απορρόφηση συστατικών της τροφής από το έντερο (κυρίως του λίπους) ή ενισχύουν την αίσθηση της πληρότητας (φούσκωμα) του στομάχου. Τα φάρμακα αυτά προκαλούν σημαντική απώλεια κοπράνων, σημαντικού βαθμού δυσαπορρόφηση λιποδιαλυτών βιταμινών και για τον λόγο αυτό επιβάλλεται η παρακολούθηση των ατόμων που τα λαμβάνουν από τον ιατρό τους.

 

• Τα διουρητικά: προκαλούν εκτεταμένη απώλεια υγρών (όχι λίπους) από το σώμα, προκαλούν εκτεταμένη αφυδάτωση και απώλεια θρεπτικών συστατικών από τα ούρα, υπονατριαιμία, υπομαγνησιαιμία και υποκαλιαιμία και για τον λόγο αυτό επιβάλλεται η παρακολούθηση των ατόμων που τα λαμβάνουν από τον ιατρό τους.

 

•  Θερμογενετικά ή λιπολυτικά (ή αλλιώς «λιποδιαλυτικά») φάρμακα, που αυξάνουν την κατανάλωση ενέργειας από τον οργανισμό καθώς και την θερμογενετική δράση της τροφής.

Τα σημαντικότερα φάρμακα για την παχυσαρκία είναι:

• Συνδυασμός εφεδρίνης και καφεΐνης: ο συνδυασμός έχει ανορεξιογόνες ιδιότητες και η ανορεξία αυτή συμβάλει στο 75% του χασίματος του βάρους. Το υπόλοιπο 25% σχετίζεται με την υπερδιέγερση του ατόμου, την θερμογόνο δράση της τροφής (αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος μετά την κατανάλωση της τροφής λόγω της λήψης του φαρμάκου) και την αναβολική δραστηριότητα του οργανισμού. Απαγορεύεται να χρησιμοποιείται για μεγάλο διάστημα γιατί προκαλεί εξάρτηση και επηρεάζει κυρίως τα νεφρά. Η χρήση τους έχει πλέον εγκαταληφθεί.

 

• Φεντερμίνη: άλλος ένας ανορεξιογόνος παράγοντας. Παρουσιάζει ικανοποιητικά αποτελέσματα σε συνεχή ή διακοπτόμενη χρήση για περίοδο 36 εβδομάδων. Έχει όμως σημαντικές παρενέργειες: αϋπνίες, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, ένταση, αλλαγή της ψυχοσύνθεσης των ατόμων, διάχυτο άγχος.

 

• Η φλουοξετίνη:  πρόκειται για αντικαταθλιπτικό με ανορεξιογόνο δράση.  Είναι σχετικά αποτελεσματική στην απώλεια βάρους, ιδιαίτερα σε παχύσαρκα άτομα με κατάθλιψη.

 

• Τετραυδρολιποστατίνη: είναι αναστολέας της παγκρεατικής λιπάσης (ενός ενζύμου που διασπά τα λίπη) και στην ουσία αναστέλλει την απελευθέρωση των ελεύθερων λιπαρών οξέων στον γαστρεντερικό σωλήνα με αποτέλεσμα την  μείωση της απορρόφησης του λίπους της τροφής έως και 30%. Προκαλεί δοσοεξαρτώμενη απώλεια βάρους, βελτιώνει τις τιμές της ολικής και της LDL χοληστερόλης, καθώς επίσης μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη. Στις παρενέργειες αναφέρονται: Το λίπος της τροφής αποβάλλεται με τα κόπρανα προκαλώντας πόνο στο υπογάστριο, στεατόρροια (λιπαρά κόπρανα) και διάρροια, συχνά λιπαρούς λεκέδες κοπράνων στα ρούχα λόγω της εκτεταμένης διάρροιας. Σημαντική είναι και η μειωμένη απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών (A,D,E,K) αφού αυτές αποβάλλονται με τα κόπρανα και δεν απορροφώνται στον γαστρεντερικό σωλήνα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον οργανισμό.

 

• Σιμπουτραμίνη: σχετικά νέο φάρμακο που συνδύαζε τις ιδιότητες των σεροτονινεργικών και αδρενεργικών δράσεων των φαρμάκων. Έδινε και αυτό δοσοεξαρτώμενη απώλεια βάρους (στην άριστη δόση 10-15 mg ημερησίως). Προκαλούσε μείωση της περιφέρειας της μέσης και των ισχίων λόγω απώλειας λίπους, βελτίωνε τα λιπίδια του αίματος και τον γλυκαιμικό έλεγχο ενώ το χαμένο βάρος φαίνεται να διατηρούνταν για έως και 12 μήνες. Στις παρενέργειες αναφέρονταν: ναυτία, ζάλη, ξηροστομία, δυσκοιλιότητα, αϋπνίες, αύξηση της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού. Έχει πλέον απαγορευθεί λόγω των σοβαρών παρενεργειών της: Η ουσία σιμπουτραμίνη και απαγορευμένα συμπληρώματα διατροφής.

 

• Δεξ-φενφλουραμίνη και  Φενφλουραμίνη  (fen – phen): επρόκειτο για ανορεξιογόνα φάρμακα (σεροτονινεργικά ανορεξιογόνα φάρμακα) που έχουν πλέον απαγορευθεί λόγω των σοβαρών παρενεργειών τους: H εμφάνιση πνευμονικής υπέρτασης οδήγησε τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) στην απόσυρση των συγκεκριμένων φαρμάκων εδώ και αρκετά χρόνια.

 

• Διουρητικά : προκαλούν εκτεταμένη απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών (όχι λίπους) από το σώμα και είναι να δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες : αφυδάτωση, αρρυθμίες, πτώση πίεσης και λιποθυμίες, αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος. Η χρήση τους ως βοηθητικού μέσου στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, έχει πλέον εγκαταλειφθεί.

Θέλετε να ξεκινήσετε το δικό σας πρόγραμμα διατροφής; Κάντε κλικ ΕΔΩ 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Κατσιλάμπρος Ν.Λ., Κ. Τσίγκος : «παχυσαρκία, η πρόληψη και η αντιμετώπιση μιας παγκόσμιας επιδημίας.» Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Γενεύη, (medical arts, εκδόσεις ΒΗΤΑ, 2007).
2. Κατριού Δ., Κρεμενόπουλος Γ., Παντελιάδης Χ. : «Παιδιατρική» (ΔΕΠ , Τομέας Υγείας παιδιού ΑΠΘ , Θεσσαλονίκη 1997).
3. Φαχαντίδου Α., Χασαπίδου Μ. : «Διατροφή για υγεία, άσκηση και αθλητισμό» (university studio press, 2002).
4. Ζαμπέλας Α. : «Κλινική διαιτολογία και διατροφή με στοιχεία παθολογίας» , (Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ Πασχαλίδη , 2007)
5. OECD/European Observatory on Health Systems and Policies (2017), Ελλάδα: Προφίλ Υγείας 2017, State of Health in the EU, OECD Publishing, Paris/European Observatory on Health Systems and Policies, Brussels.