Η δυσανεξία στην λακτόζη

Πρόκειται για μια από τις πιο διαδεδομένες διατροφικές δυσανεξίες, δυσανοχές όπως θα λέγαμε επιστημονικότερα, σε κάποιο από τα σάκχαρα της διατροφής μας, την λακτόζη. Η λακτόζη είναι το φυσικό σάκχαρο του γάλακτος το οποίο όταν εισάγεται στον ανθρώπινο οργανισμό, πέπτεται στο έντερο από το ένζυμο λακτάση. Όταν αυτή η διαδικασία δεν γίνεται σωστά, τότε το άτομο αποκτά αυτό που ονομάζουμε δυσανεξία την λακτόζη με δυσάρεστα συμπτώματα κυρίως από το γαστρεντερικό σύστημα.

Τι είναι όμως η λακτόζη που μας ταλαιπωρεί;

Η λακτόζη είναι ένας δισακχαρίτης που εντοπίζεται στο γάλα και σχηματίζεται από 2 απλά σάκχαρα, την γαλακτόζη και γλυκόζη. Ανάλογα με το είδος και την προέλευση του γάλακτος, η λακτόζη αποτελεί το 2-8% του βάρους του γάλακτος. Αυτός είναι και ο λόγος που γάλατα με μεγάλη περιεκτικότητα σε λακτόζη προκαλούν μεγαλύτερο πρόβλημα στο στομάχι και το έντερο του ανθρώπου από ότι κάποια άλλα.

Η διάσπαση της λακτόζης στα ζώα και τον άνθρωπο

Τα βρέφη των θηλαστικών του ζωικού βασιλείου τρέφονται με το μητρικό γάλα, το οποίο είναι πλούσιο σε λακτόζη. Ωστόσο το σάκχαρο αυτό δεν μπορεί να διασπαστεί απευθείας από τον οργανισμό των θηλαστικών και για τον λόγο αυτό, εκκρίνεται από το έντερο τους το ειδικό ένζυμο λακτάση, που διασπά το μόριο της λακτόζης στα δύο απλά σάκχαρα γαλακτόζη και γλυκόζη, τα οποία μπορούν στη συνέχεια να απορροφηθούν αποτελεσματικά και να αξιοποιηθούν ανάλογα από τον εκάστοτε οργανισμό. Επειδή το γάλα στο σιτηρέσιο των ζώων είναι σχεδόν αποκλειστική πηγή λακτόζης, τα περισσότερα θηλαστικά σταματούν να παράγουν το ένζυμο λακτάση όσο μεγαλώνουν ακριβώς επειδή παύουν την κατανάλωση του μητρικού γάλακτος.

Στον άνθρωπο όμως, η συνεχιζόμενη κατανάλωση γάλακτος από βοοειδή και αιγοπρόβατα καθώς, η μεγάλη γκάμα γαλακτοκομικών ειδών που παρασκευάζονται από γάλα αλλά και η χρησιμοποίηση της λακτόζης σαν βελτιωτικό γεύσης στην βιομηχανία τροφίμων, έχει ως αποτέλεσμα την συνεχή παραγωγή της λακτάσης από τον οργανισμό του ανθρώπου ακόμη και σε μεγάλη ηλικία, επιτρέποντας έτσι την διάσπαση του σακχάρου αυτού που βρίσκεται πλέον όχι μόνο στο γάλα και τα γαλακτοκομικά, αλλά σε πλήθος τροφίμων άρτου, ζαχαροπλαστικής, ακόμα και στα κρεατοσκευάσματα.

Η ανεπάρκεια της λακτάσης οδηγεί στην δυσανεξία της λακτόζης

Πολλές φορές, είτε λόγω κληρονομικών παραγόντων και αστοχίας του γενετικού υλικού είτε λόγω της μακράς απουσίας γαλακτοκομικών προϊόντων από τη διατροφή συγκεκριμένων πληθυσμών, είναι δυνατόν σε πολλά άτομα των μεταγενέστερων γενεών να απουσιάζει το γονίδιο που ευθύνεται για την παραγωγή του ενζύμου λακτάση στον οργανισμό. Το αποτέλεσμα είναι ο οργανισμός να μη  μπορεί να διασπάσει το γάλα και να αφομοιώσει τη λακτόζη. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται δυσανεξία στην λακτόζη και εκδηλώνεται με γαστρεντερικά συμπτώματα όπως κοιλιαλγίες, δυσφορία, πρήξιμο και έντονη δημιουργία αερίων.

Ποια γάλατα και ποια τρόφιμα έχουν λακτόζη;

Τα συνηθισμένα γάλατα και τρόφιμα και η περιεκτικότητα τους σε λακτόζη:

• Γάλα αγελάδας : 4,9% λακτόζη
• Γάλα προβάτου : 4,7%
• Γάλα βουβαλίσιο : 4,6%
• Γάλα κατσίκας : 4,1 %
• Βούτυρο αγελάδας (φρέσκο) : 0,18-0,40%
• Μέλι : ίχνη λακτόζης
• Ειδικά γάλατα του εμπορίου χωρίς λακτόζη : περίπου 0 %
• Τυριά : 0%. : Η λακτόζη εξαφανίζεται τελείως μετά την πρώτη εβδομάδα της παρασκευής των τυριών και μετατρέπεται εξ ολοκλήρου σε γαλακτικό οξύ.
• Γιαούρτι : 0 % : Η λακτόζη εξαφανίζεται τελείως κατά την παρασκευή της γιαούρτης και μετατρέπεται εξ ολοκλήρου σε γαλακτικό οξύ.

Για τους λόγους αυτούς στην σημερινή εποχή στο εμπορίου έχουν κάνει την εμφάνιση τους όχι μόνο γάλατα, αλλά και προϊόντα ζαχαροπλαστικής, άρτου ή κρεατοσκευασμάτων όπως αλλαντικά και λουκάνικα, ψωμί και γλυκά χωρίς λακτόζη με αποτέλεσμα την τέλεια λύση του προβλήματος για τους πάσχοντες. Τα τυριά και το γιαούρτι και η φυτική μαργαρίνη μπορούν να καταναλωθούν με ασφάλεια από τους πάσχοντες.

Η λακτόζη και η δίαιτα

Υπενθυμίζεται ότι η παρουσία της λακτόζης στα τρόφιμα δεν έχει άμεση σχέση με την πάχυνση των ανθρώπων και για τον λόγο αυτό όσα τρόφιμα χωρίς λακτόζη προωθούνται ως διαιτητικά ή βοηθητικά στην απώλεια βάρους προφανώς δρουν παραπλανητικά για τους καταναλωτές. Τα πρηξίματα ή τα φουσκώματα που η δυσανεξία της λακτόζης προκαλεί, δεν σχετίζονται με αύξηση του βάρους του οργανισμού, αφού είναι παροδικά και μόλις η λακτόζη απομακρυνθεί από τον οργανισμό, θα σταματήσουν.

Πηγές :Ε. Τζουβάρα-Καραγιάννη : «Σύσταση, χημική ανάλυση και προδιαγραφές βασικών τροφίμων», Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, (Ιωάννινα 2000).

 

Θέλετε να ξεκινήσετε το δικό σας πρόγραμμα διατροφής; Κάντε κλικ ΕΔΩ